Uvac sve ugroženiji divljom gradnjom

Divlja gradnja veliki je problem Srbije, sa 2.050.614 nezakonito izgrađenih objekata, prema bazi podataka Ministarstva građevinarstva, saobraćaja i infrastrukture RS iz 2017. Od te zamašne brojke, u realnosti sada možda i trostruko veće, samo dva odsto (38.954) se odnosi na poslovne objekte.

Кrivično delo ilegalnog neimarstva najrasprostranjenije je u Beogradu, pokrivajući zvanično 266.655 objekata. U Zlatiborskom upravnom okrugu, gde se nalaze neke od najpopularnijih vikendaških lokacija – Zlatibor i Tara, na divlje je podignuto 103.028 zdanja, a u opštini Nova Varoš, koja potpada pod ovaj okrug, i na čijem se delu prostire Specijalni rezervat prirode Uvac, registrovana su 1.592 bespravna objekta. U malenoj Sjenici od 14.000 stanovnika, koja deli jurisdikciju nad Uvcem sa Novom Varoši, ilegalno je sazidano čak 3.000 građevina.

Кoliko ih tačno ima na 7.543 hektara Rezervata, Ministarstvo građevine ne navodi, kategorišući bespravne objekte po drugom teritorijalnom osnovu. Sistematizovanim informacijama ne raspolaže ni Zavod za zaštitu prirode Srbije, označen kao jedan od dva moguća davaoca saglasnosti za legalizaciju bespravnih građevina u zaštićenim područjima poput Uvca. "Na nama je samo izdavanje stručne osnove na bazi koje Ministarstvo za zaštitu životne sredine dalje odlučuje", za NIN kažu u Zavodu.

Disparitet između oficijalnog siromaštva Novovarošana i Sjeničana, i broja divlje izgrađenih objekata objašnjiv je nezvaničnom činjenicom da investitora u urbanizaciju "nedirnute prirode" Uvca ima više iz Beograda, Кraljeva, Užica.., nego lokalnih, dok su lokalni ulagači – biznismeni sa jakim partijskim uporištem. Za razliku između stanja na terenu i zvaničnih podataka odgovoran je nedosledan pristup vlasti procesu legalizacije ili rušenja, kao i princip osvajanja zaštićenog područja.

- Počinje se od postavljanja kamp-prikolica, koje po povratku vlasnika kućama bivaju ostavljene, uglavnom na državnom zemljištu, a ređe na privatnim parcelama. Onda se prikolice prekriju drvenim presvlakama, a nikako betonskim elementima, jer bi to privuklo pažnju inspekcija. Neko iskrči i deo šume, doda terasu, stepenice ka vodi, solarne panele... - kaže Miljka Dučić, v. d. direktora Rezervata, tako opisujući sve prisutniji model uzurpacije obala Uvačkog (Sjeničkog), Zlatarskog i Radoinjskog jezera.

Rezervatu onda ostaje problem uklanjanja nedozvoljeno postavljenih prikolica, na šta ima pravo, ali nema mesto gde bi stvari i predmete kojim lica čine prekršaj čuvao do okončanja postupka. To sve ostavlja dodatni prostor da se postavljaju nove kamp-kućice, a već postavljene uređuju i proširuju.

 Da bi ovo pravno uredila, država je 2015. donela Zakon o ozakonjenju, ubrzavši proceduru regulisanu ranijim zakonima. Stoga se sada naknadno odobravaju nelegalno izvedeni radovi na zidanju i dograđivanju, a preskače retroaktivno dobijanje građevinskih i upotrebnih dozvola. I ekspeditivno stiče pravo upisa u katastar i stavljanja nekretnine u promet, uz bitno smanjene troškove. Uvođenje bespravnih nekretnina u legalne tokove proglašeno je javnim interesom Republike Srbije.

Međutim, o novi zakon su se ogrebali i finansijski i stranački potkovani, na kojima počiva eskalacija divlje gradnje. Takve je tadašnja ministarka građevine Zorana Mihajlović previdela, rekavši dva meseca pre donošenja zakona iz 2015. da "objekti građeni na klizištima, javnim površinama, zaštićenim zonama i mestima kao što su nacionalni parkovi neće biti ozakonjeni, već će biti srušeni". Sve čudeći se kako nekom uopšte može da padne na pamet da nešto gradi u nabrojanim oblastima, "jer to nije ničije, to je vlasništvo budućih generacija".