Po kojoj ulozi ćete pamtiti Lauševića?

Miloš Obilić, Šilja, knez Mihailo Obrenović, Aćim Katić, Vukašin Katić, Skobi, Stojan, Hasanaga, Kanjoš Macedonović, Aleksa Radman, Alija Osmanović, Jovan Jovanović Zmaj, Braco Gavran, Šmajser, princ Đorđe Karađorđević, Bajra, Petar Horvat, kralj Nikola Petrović, sve su to uloge koje je u bogatoj glumačkoj karijeri ostvario Žarko Laušević (1960-2023).

Nažalost, jedan od naših najvećih jugoslovenskih i srpskih glumaca ikada napustio nas je zauvek 15. novembra posle teške bolesti, i sahrana kao oproštaj na večni počinak je održana u ponedeljak, 20. novembra.

Ipak, cela javnost u čitavoj regiji kao da ne može, ne želi, ne ume i neće da prihvati da je ova glumačka gromada napustila ovozemaljski svet.

Došao je trenutak da se prisetimo svih nezaboravnih uloga koje je Žarko Laušević tumačio na filmu, televiziji i u pozorištu, sa podjednakim uspehom i najznačajnijim nagradama.

Gledano prema velikom ekranu, smatra se da je filmsku karijeru započeo 1982. godine glavnom ulogom u filmu „Progon“ u režiji Predraga Golubovića, kod koga će igrati ponovo pet godina kasnije u ostvarenju “Dobrovoljci” (1987). Istina, te 1982. godine produktivni Laušević je imao zapažene epizodne uloge u filmovima „Savamala“ Žike Mitrovića, „Direktan prenos“ Darka Bajića, “Trinaesti jul” Radomira Šaranovića, a tu neverovatnu angažovanost u gotovo nekoliko projekata istovremeno će ga pratiti i do samog kraja karijere, koja je naglo prekinuta.

Sigurno će mu pravac tako višeslojne i sadržajne karijere odrediti uloga buntovnog mladića Pavla Ivkovića u filmu “Šmeker” (1986) režisera Zorana Amara, sa kojim će Žarko razviti blisko prijateljstvo posebno tokom dužeg boravka u Americi. Saradnju nakon tog uspešnog filma nisu nastavili, Amar nije bio više aktivan kao filmski autor, ali postojale su uvek ideje i želje da nastave pripovedanje neke nove filmske priče.

Tako Laušević kao pravi “Šmeker” odlazi dalje samouvereno vladajući na malom i velikom ekranu, jasno je bilo da mu ta uloga donosi epitet “dečka koji obećava”, te nakon mini serija “Mrtvi se ne vraćaju”, “Dani AVNOJ-a” (1983) i “Ne tako davno” (1984), Laušević dobija pravu šansu kao Šilja u popularnoj seriji iz 12 epizoda – “Sivi dom” (1986) prema scenariju Gordana Mihića i u režiji Darka Bajića. Šilja donosi neverovatnu popularnost Lauševiću, anti-junak iz popravnog doma koji kao i mnogi likovi nosi svoju ličnu dramu u tom teškom odrastanju, tako da se uveliko izdvojio kao vodeći glumac svoje generacije.

Isti autorski tandem Mihić – Bajić ponovio je uspeh sa filmom i TV serijom “Zaboravljeni” (1990), o izgubljenim dušama takodje jednog doma za upravo one zaboravljene mlade ljude, gde je Laušević dobio epizodnu, ali efektnu ulogu Ace narkomana. Posle pozitivnog Šilje, ovo je bila zanimljiva promena začudnog negativca, jedno pravo osveženje u karijeri.

Pamte se i njegove role u filmu “Hasanaginica” prema drami Ljubomira Simovića i ratni epik “Igmanski marš” Zdravka Šotre, oba ostvarenja iz 1983., a to će sve biti tek zagrevanje za ono što sledi u Lauševićevom produktivnom opusu i bogatom korpusu uloga.

Kao član Jugoslovenskog dramskog pozorišta, samouvereno je vladao scenom, gde je ostvario vrhunske uloge, kao i na drugim scenama širom bivše SFRJ, tako da se izdvajaju – “Kanjoš Macedonović” Vide Ognjenović, “Sveti Sava” Siniše Kovačevića, “Mačka na usijanom limenom krovu” i “Staklena menažerija” Tenesija Vilijamsa, “Pozorišne iluzije” Pjera Korneja, u režiji Slobodana Unkovskog, “Mala” Radoslava Pavlovića, i mnoge druge predstave u impresivnoj listi teatarskih komada.

Ipak, glumac koji je gotovo nepogrešivo umeo da bira uloge za sebe, kreće u “ofanzivu” i uspeva da za kratko vreme ostvari izuzetne, nezaboravne, antologjjske filmske role – Petar Horvat u neprolaznoj veličini “Oficir s ružom” (1987) Dejana Šoraka, Bajra u naslovu “Dogodilo se na današnji dan” (1987) Miroslava Lekića, tako da je ta godina definitivno bila njegova.

Nakon “Zaboravljenih”, Laušević ume da prihvati uloge negativaca, kao što su impresivne role Skobija u drami “Oktoberfest” (1987) Dragana Kresoje i pomahnitali Šmajser u hitu “Crni bombarder” (1992) ponovo Darka Bajića. Kresoja će angažovati Lauševića i u drami “Original falsifikata” (1991) gde je proslavljeni glumac ostvario ulogu Stojana, a zapažen je bio i sa velikim rolama u delima “Lazar” (1984) i “Stela” (1990).

Čak je voleo da odigra i sporednije uloge u “Jagode u grlu” Srđana Karanovića ili “Lepota poroka” Živka Nikolića.

Naravno, jasno je da Laušević sada ozbiljno kreće da gradi vrhunsku karijeru doajena filmske umetnosti koji ne ume da omaši, jer svaka sledeća uloga mu je donosila nove nagrade, pohvale, priznanja, neverovatne trijumfe. Stigao je da ponovo bude u istorijskim temama, kao epizodna rola kneza Mihaila Obrenovića u TV seriji “Vuk Karadžić” (1987) Đorđa Kadijevića.

Ako je delovalo da nakon trijumfa sa ljubavnom dramom “Oficir s ružom” ne može biti ništa bolje iz kreacije Lauševića, da je iskoristio sve adute glumačke zrelosti i beskrajnog talenta, onda se dogadja izvanredna ekranizacija istoimenog romana “Braća po materi” (1988) Jovana Radulovića, u režiji Zdravka Šotre. Lik Brace Gavrana dugo svima odzvanja u glavi u veoma kompleksnoj dramatruškoj koncepciji sudara prošlosti i sadašnjosti, gde su glumačke darove ukrstili Žarko Laušević i Slavko Štimac, nakon prethodnog iskustva u drami “Svečana obaveza” (1986) Božidara Bote Nikolića, prema scenariju Siniše Kovačevića.

Reditelj Zdravko Šotra, očigledno fasciniran Lauševićem, kreče dalje u treću saradnju sa njim i dodeljuje mu vodeću ulogu Miloša Obilića u istorijskom spektaklu “Boj na Kosovu” (1989).

Laušević ili kako su ga zvali kratko Lauš, uspeva ono što retko koji dramski umetnik može, a to je da skoro svaki put bude drugačiji, da stvori moć transformacije, te da je uverljiviji sa svakom novom ulogom, i ne upada u manirizam. Mnogi ne shvataju koliko je to većini neizvodljivo.

Kada se pomisli da nema dalje posle Miloša Obilića, Lauš i tu uspeva da publiku ubedi u suprotno i odlazi na stotine koraka napred te fatalne 1993. godine koja će promeniti njegov život. Tako je voljeni Laušević, pre kobne noći u Podgorici 31. jula 1993, postigao vrhunac svoje glumačke zrelosti sa dve glavne uloge u “zacementiranim” naslovima tako bogate karijere – “Kaži zašto me ostavi” Olega Novkovića, prema scenariju nedavno takodje preminulog Srđana Koljevića, i sudbinsku rolu glumca Alekse Radmana u drami “Bolje od bekstva” Miroslava Lekića, po scenariju Siniše Kovačevića. Bila je to druga saradnja i sa Lekićem i treća sa Kovačevićem, i tada svi su navijali za nove uloge princa glume koji je osvojio čitavu Jugoslaviju. Ali, teška tragična sudbina je izgleda htela drugačije, tako da novih uloga nije moglo biti nikako, ni pod kojim uslovima.

Život piše drame i romane, a kada je Lauš izašao na slobodu, tokom ili nakon NATO bombardovanja 1999, Žarko stiže da zaigra u još dva filma. Prvi je bio manje uspešan “Ranjena zemlja” Dragoslava Lazića, ali definitivno rola Alije Osmanovića i kasnije Ilije Jugovića u ekranizaciji romana “Nož” Vuka Draškovića, i treća saradnja sa Miroslavom Lekićem, donosi mu novu dimenziju nadarenosti.

Bio je to novi život Lauševića, umetnička mini odiseja, ali kasnije ipak odlazi u Ameriku, iz bezbednosnih razloga, tako da se povukao, ućutao, živeo u tišini, patnji, želeći čežnjivo da se vrati onome u čemu je apsolutno najbolji – glumi.

Prošla je ta 1999. godina, od Lauša dalje ni traga ni glasa, javnost ga nije zaboravila, ali vesti iz SAD nisu bile redovne, o njemu se malo moglo saznati iz medija, osim da je u Njujorku igrao komad “Emigranti” poljskog pisca Slavomira Mrožeka, duodramu sa Željkom Dimićem, ili Džekom Dimichem.

Tek 2011. Laušević će se vratiti u javnost, ali ne kao glumac, već prvi put kao pisac romana “Godina prođe, dan nikad”, upravo o bolu i patnji koju proživljava od te turobne 1993, koja je njemu poremetila život.

Želja da se preko nove karijere pisca ponovo vrati osnovnom pozivu slavnog glumca, desiće se 2015. i glavnom ulogom u drami “Smrdljiva bajka” (2015) Miroslava Momčilovića, i naravno usledila je odmah nagrada na festivalu u Nišu, tako da se celovit povratak pripremao.

Godinu dana ranije izašao je dokumentarni dugometražni film “Lauš” (2014) Branke Bešević Gajić, koji prvi put opisuje celu tešku sudbinu najboljeg glumca sa naših prostora, a dramski umetnik se pojavljuje ne kao sagovornik, već narator iz drugog plana, i u nemim scenama kako šeta i čita knjigu u Njujorku. Jedini dokumentarac o Lauševiću je bio preko potreban domaćoj javnosti da ga lagano prihvata da se on konačno vrati tamo odakle je nekada morao da ode.

Bile su neke uloge gotovo pisane za njega, ali koje nije mogao da snimi usled teških životnih okolnosti – “Lavirint” Miroslava Lekića i “Apsolutnih sto” Srdana Golubovića.

Nakon drame “Smrdljiva bajka” i “Lauša” počinje njegov treći i nažalost poslednji umetnički život sa sijaset novih uloga koje je snimao neverovatnom brzinom i napravio zavidnu kolekciju novih bravura.

Istina, hiper produkcija TV serija zahvatila je Lauševića željnog, gladnog i žednog glume, tako da je uspevao da snima nekoliko projekata istovremeno. Krenuo je sa istorijskim trilerom “Senke nad Balkanom” (2017) Dragana Bjelogrlića, gde je sve impresionirao kao princ Đorđe Karađorđević, sporedna ali efektna uloga u njegovoj maestralnoj izvedbi.

Manje vidljiva rola Lauša u triler dramskoj seriji “Pet” (2018) vrlo brzo ga dovodi do zapanjujuće vrhunske uloge Aćima Katića u seriji “Koreni” (2018) prema romanu Dobrice Ćosića, glava porodice, te svojom interpretacijom u 10 epizoda lako uspeva da dominira medju kolegama.

Reditelj Ivan Živković će nastaviti sagu o Katićima u daljim serijalima prema Ćosićevim delima kao “Vreme zla” (2021) gde je Laušević odigrao Vukašina Katića, te ponovo briljirao.

Da ne zapostavi sebe kao književnika, Laušević je o svom bolu pisao i dalje, nizale su se romani autobiografske osnove – “Druga knjiga” (2013), “Sve prođe, pa i doživotna” (2018), “Padre idiote” (2022).

Nakratko se vratio pozorištu, te je zaigrao na američkoj i kanadskoj turneji sa predstavom “Hadersfild” (JDP) Uglješe Šajtinca, gde je zamenio pokojnog Mihaila Mišu Janketića, dok je ovaj svojevremeno uskočio umesto Josifa Tatića. Lauš je i ovde dominirao, kao uvek.

Ostavio je traga kao bizarni i mistični Velibor Matić u neobičnoj seriji “Kalkanski krugovi” (2021), gde je zasenio kompletnu glumačku ekipu. Ponovio je ulogu u drugoj sezoni, a krajem leta ove godine iako prilično bolestan, ambiciozno je snimio i treći ciklus, koji ćemo gledati naredne 2024. godine.

Gledajući tematske okvire, Lauševića je u novijem periodu zanimalo da igra u istorijskim pričama, epohama, te je oživeo pesnika za decu Jovana Jovanovića Zmaja u drami o Svetozaru Miletiću – “Ime naroda” (2020) ponovo u režiji Darka Bajića, a mnoge je prijatno iznenadio u roli crnogorskog kralja Nikole Petrovića u epskoj seriji “Aleksandar od Jugoslavije” (2021) ponovo Zdravka Šotre i opet prema romanu Vuka Draškovića.

Savremene teme su ga obuzele u špijunskoj seriji iz tri sezone “Državni službenik” (2019-2021), gde je imao upečatljivu rolu lika iz senke tajnih službi, a nažalost nije stigao da snima nove nastavke. Sasvim drugačiji pristup imao je u dečijem porodičnom filmu “Leto kada sam naučila da letim” (2022) Radivoja Raše Andrića, po romanu Jasminke Petrović, sa ulogom u kojoj dobrim delom ćuti, deluje iz nekog drugog ili trećeg plana.

Snimljena je i emitovana TV serija "Pad" ove godine prema njegovom prvom romanu "Godina prođe, dan nikad", gde je Žarka Lauševića tumačio Milan Marić, inače partner iz serijala "Državni službenik".

U domaćim bioskopima je uveliko hit film “Heroji Halijarda” Radoša Bajića, ratna spektakl drama iz perioda Drugog svetskog rata, gde je Žarko Laušević ostvario izvanrednu ulogu glave porodice, te impresionirao publiku na premijeri 10. oktobra u Beogradu, gde se Lauš, vidno bolestan, ponosno i pojavio uz ogroman aplauz publike u Mts Dvorani.

Ali, da se zna, “Heroji Halijarda” nije Lauševa poslednja uloga, ni blizu.

Pre svega, od tog filma će se emitovati mini serija od šest epizoda “Vazdušni most” tako da će fanovi gledati još veću ulogu preminulog zvezdanog glumca.

Osim toga, Laušević je stigao da snimi i ulogu vojvode Živojina Mišića u seriji “Vreme smrti” po romanu Dobrice Ćosića, što mu je bila dobra vežba nakon iskustva u dva filma koja je snimao 30 godina ranije – “Valjevska bolnica” i “Kolubarska bitka” (1990).

Na sve to, gledaćemo Lauševića tokom 2024. godine i u seriji – filmu “Volja sinovljeva” Nemanje Ćeranića. Šteta što taj film nije bio završen onda kada je i počeo sa realizacijom 2019, jer do sada bi publika uveliko gledala Lauša u važnoj roli jedne apokaliptične akcione priče.

Za sam kraj, Laušević je u poodmakloj bolesti, smogao snage da snima i film “Ruski konzul”, što ga ponovo dovodi do ekranizacije nekog romana Vuka Draškovića i režisera Miroslava Lekića, na višestruko zadovoljstvo svih.

Dakle – finalna treća sezona “Kalkanskih krugova”, serijali “Vreme smrti”, “Volja sinovljeva”, “Vazdušni most”, tokom 2024. obogatiće zaveštanje i pravi legat velikog glumca.

Pojavio se iznenada u našim životima, osvojio je dramsku umetnost na svim nivoima, onda je nestao usled poznatih nesrećnih okolnosti gde je “prekoračio nužnu samoodbranu”, ponovo nam se vratio na male i velike ekrane, da bi sasvim neočekivano zauvek otišao negde daleko, u legendu.