Tako je počelo

Slovenski istoričari ne negiraju priču o Ruriku, ali tvrde da su Normani bili samo „zamoljeni da dođu u Novgorod od lokalnog stanovništva kako bi prekinuli njihove svađe“ i da su tu teritoriju držali samo nakratko pod svojom vlašću. Po njima, istočni Sloveni su pre dolaska Varjaga, razvili feudalnu državu uporedivu sa Karolinškim carstvom na Zapadu. Rusi su južnoslovensko pleme koje je živelo na reci Ros. Smatra se da je ta prva slovenska država po površini bila najveća evropska država u to vreme.

Inače, Kijev su još krajem petog veka osnovala tri brata, a dobio je ime po najstarijem koji se zvao Kij. Zbog strateškog položaja na reci Dnjepar, vladar Novgoroda, Rurikov naslednik Oleg, učinio je, krajem devetog veka, Kijev svojom prestonicom. Tako je nastala Kijevska Rusija. Krajem desetog veka kijevski knez Vladimir primio je hrišćanstvo. Najveću centralizaciju države Kijevska Rusija ostvarila je u jedanaestom veku.

Kažu da je prvobitno reč „ukrajina“ označavala udaljen kraj (prostor), pogranično područje. Naziv je zabeležen prvi put krajem 12. veka u Kijevskom letopisu. U 13. veku krstaški ratovi i njihovo osvajanje Carigrada ubrzali su opadanje Kijevske Rusije. Sredinom tog veka Tatari (Mongoli) zuauzeli su Krim i potpuno razorili Kijev (1240. godine). Vek kasnije potomak najslavnijeg Mongola Džingis kana, Tamerlan (Timur) opljačkao je krimske trgovačke centre i odvukao najveštije zanatlije u svoje sedište Samarkand, koji je tako postao ekonomski i kulturni centar Centralne Azije. Značajni delovi Kijevske Rusije, uključujući i sam Kijev, potpali su pod vlast Litvanije.

Poljsko kraljevstvo je zauzelo jugozapadne delove (Galiciju). U 15. veku naslednici Mongolskog carstva osnovali su Krimski kanat (1443). U drugoj polovini 16. veka veći deo teritorije severno od Crnog mora došao je pod vlast Državne zajednice Poljske krune i Velike kneževine Litvanije. Kozaci (Zaporošci), koji su tu živeli, odigrali su važnu ulogu u suprotstavljanju Slovena tursko-tatarskom pritisku.

Međutim, poljsko-litvanska aristokratija zlostavljala je pravoslavno stanovništvo. Nikolaj Gogolj je ovekovečio borbu koju su Zaporošci vodili u odbranu pravoslavlja.

Kozački vođa (hetman, ataman), Bogdan Hmeljnicki je 1648. godine podigao ustanak sa ciljem da stvori nezavisnu kozačku državu. Istorijski roman „Ognjem i mačem“ Henrika Sjenkjeviča opisuje te događaje. Budući nobelovac bio je vrlo subjektivan i sa simpatijama pisao o poljskoj vlasteli kao braniocima hrišćanstva, dok ustanike optužuje za antisemitizam i savez sa neprijateljima otadžbine i katoličke vere. "Prema buntovnicima nema milosti, to je zasluga, a ne greh". Za njih su "kolac i vešala". Nespremnost Poljaka i Litvanaca da podele svoje privilegije i slobode i učine kozake ravnopravnim partnerima na kraju je dovelo do propasti zajednice Poljske i Litvanije.

Polovinom 17. veka ruski carevi nosili su titulu „Vladar cele Rusije: Velike, Male i Bele“. Velika Rusija je predstavljala „užu Rusiju“, čiji je centar bila Moskva. Mala je bila južno od nje (Kijevska Rusija), a Bela zapadno (Minsk). Kada je kozački vođa Hmeljnicki uvideo da ne može da se odupre i Turcima i Poljacima, proglasio je ujedinjenje sa carskom Rusijom (1654). Kozaci su položili zakletvu na vernost ruskom caru.

Ubrzo potom započeo je rusko-poljski rat koji se 1668. završio „Večnim mirom“ i podelom teritorije oko reka Dnjepar i Dnjestar. Zapadni deo je pripao Poljskoj, jug (gde se nalazi Krim i pomorska područja) pripao je Otomanskoj imperiji, dok je istočni deo bio pod uticajem Rusije. Car Petar I je smanjio, a carica Katarina II potpuno ukinula autonomiju kozaka.

Srpski graničari iseljenici iz Austrougarske naselili su 1753. godine tada slabo naseljeno područje Harkovske gubernije (istočno od Zaporožja). Grad Slavjanoserbsk i područje Slavenosrbija dobili su ime po Srbima. U centru grada na trgu ispred opštine nalazi se spomenik koji čine tri krupne figure ratnika: Kozaka, Srbina i Rusa. Uklesana je godina naseljavanja Srba 1753, a ispod fugura je tekst na tri jezika. Na srpskom piše: „Nema svetlijih veza od bratskih“. Već odavno nema Srba koji žive u tom gradu.

Rusija je oslobodila Krim od Turaka 1774. godine da bi ga 1783. anektirala.

Na francuskoj karti koja prikazuje promene granica Poljske države u periodu od 10. veka do 1770. godine, obala Azovskog i Crnog mora označena je kao Tatarska. Severno je Zaporožje, još severnije Ukrajina (L' Oukraine), a zapadno od njih Nova Srbija (Nouvelle – Serbie).

Nakon pada Napoleona, Bečki kongres je 1815. definisao nove države i nove granice u Evropi. Na novoj karti nema Ukrajine, samo Nova Rusija kao deo Ruske Imperije. Ali tu je Srbija, kao deo Nove Rusije, da je brani od Poljaka. Krim je ruski.

Sedamdeset godina kasnije započeo je Krimski rat između Rusije i saveza koju su činili Ujedinjeno Kraljevstvo, Francuska, Osmanlijsko carstvo i italijanska Kraljevina Pijemont (1853.). Sukob se vodio za prevlast na Balkanu, Dardanelima i Bliskom istoku. Rusija je morala da prihvati nepovoljan mir.

Četvrt veka kasnije, Rusija je objavila rat Osmanskom carstvu. Rumunija i Srbija su se pridružile. Sanstefanskim mirom Rumunija, Srbija i Crna Gora, do tada vazalske države Turskog carstva, stekle su nezavisnost, a Berlinskim kongresom (1878.) i međunarodno priznanje.

Na početku dvadesetog veka izvršene su nove podele. Zapadni deo teritorije koja čini „Vrata naroda“ bio je pod vlašću Austrougarske, a istočni, koji obuhvata oblasti: Zapadna Rusija (Minsk), Mala Rusija (Kijev) i Južna Rusija (Odesa, Krim, Azovsko more), u sastavu Ruske Carevine. Srbija je bila nezavisna kraljevina.

To je bila samo priprema za novu podelu sveta.

Petar Bošnjaković, profesor u penziji